NASA’nın Mars’a inecek olan uzay aracı InSight, geçen Cumartesi günü ABD Birleşik Fırlatma Birliği Atlas V roketinden fırlatıldı. Bizim saatimizle 00.15’te fırlatılan roket bir süre sonra sislerin içinde kayboldu. NASA’nın çiçeği burnunda müdürü JimBridenstine fırlatıştan sonra InSight ekibini tebrik etti.
Her şey plana uygun giderse araç 7 ay gibi kısa sayılabilecek bir sürede -26 Kasım- Mars ekvatorunda güzel bir ovaya inecek. Bir dizi kontrollerden sonra Mars üzerinde daha önce hiçbir aracın yapmadığı araştırmaları yapmaya başlayacak.
NASA Başuzmanı Jim Green, fırlatılmadan önceki Perşembe yapılan toplantıda şunları dile getirdi: “InSight, bir başka karasal gezegenin içini araştıracak ve bize, çekirdeğin, mantonun, kabuğun boyutu hakkında bir fikir verecek; daha sonra bunu Dünya ile karşılaştıracağız. Bu, güneş sistemimizin kökenini ve bugün geldiği şekli anlamamız açısından temel bir öneme sahip.”
Rokette 2 adet çanta büyüklüğünde uydu bulunuyor, bu uydular ilk gezegenlerarası “küp uydu” (cubesat) olacak. Ayrıca bu araçlar yaklaşık 2.5 milyon uzay hayranınında isimlerini barındırıyorlar.
Güneş enerjisiyle çalışan araç, mesela Mars’ın sıcaklığını ölçmek için 4,9 metre derinliğinde bir nevi kuyu kazıcak. InSight ayrıca Mars’a çarpan göktaşlarını, gezegenin depremlerini ve diğer olaylardan ötürü vuku olan titreşimler takip edecek. Bunların tamamını SEIS (İç Kısım Yapısı Sismik Deneyi) adı verilen “ultrahassas” bir depremölçer ile yapacak.
Ultrahassas kelimesini tırnak içinde almamın sebebi gerçekten de aşırı fazla hassas olması. Görev ekibi tarafından verilen bilgiye göre bu depremölçer bir adet hidrojen atomunun titreşiminden bile daha küçük titreşimleri saptayabilecek. Ancak bu saptamayı hatasız bir şekilde yapabilmesi için havasız bir ortamda bulunması gerekiyor. Bu yüzden havasız bir mekanda işini gerçekleştirecek ve dışarıdaki gürültüden etkilenmeyecek.
InSight, aracının rokot kolunu kullanarak SEIS’i tabiri caizse yerin dibine yerleştirecek ve üstüne siper yerleştirerek Mars’ta ki rüzgar, kum, çakıl, çarpan meteorlar vs. gibi etkenlerden etkilenmeyecek. İlklerin adamı olan uydumuz bu konuda da bir ilki gerçekleştirecek. Normal uydular aletlerini kendine yakın bir şekilde tutuyorlardı InSight bunun ilk istisnası olacak.
NASA’nın Kaliforniya Eyaleti’ndeki Jet İtiş Laboratuvarında InSight uçuş yönetici olan Mr.Scott diyor ki: “Bu ilk defa gerçekleştirdiğimiz bir olay, bu yüzden heyecanlıyız.” Ancak bu mühim ve vahim vazife için sayılamayacak kadar çok deneme yaptıklarını aslında endişelerinin boşa olduğunu dile getiriyor.
SEIS ve ısı sondası (Isı Akışı ve Fiziksel Özellikler Paketi – HP3) InSight’ın temel araçlarını oluşturuyor. Ancak görevde iletişim aletleri de kullanılarak farklı bir deney daha yapılacak. Bilim insanları, Dönme ve İç Yapı Deneyi (RSE) olarak bilinen bu deneyde aracımızın konumunu 0,3 metre fark ile takip edecekler. Bu çalışmayla birlikte Mars’ın dönme çizgisindeki küçük sallantıları fark edebilecekler ve böylelikle gezegenin çekirdeği hakkında birçok bilgi ortaya çıkacak.
InSight’tan gelecek verilerin tahlil edilmesi sonucunda, gezegenin kabuk kalınlığı ve Mars’ın iç yapısını anlaşılabilecek. Ekip üyelerinin söylediğine göre, bu bilgiler derlenip değerlendirildiği vakit kayalık gezegenler nasıl oluştuğunu ve nasıl evrimleşip bu hale geldiklerini anlamalarına yardımcı olacak.
Perşembe günü yapılan toplantıda InSight Baş Araştırmacısı Bruce Banerdt’ın söylediğine göre: “Mars aslında, Dünya’da olduğu gibi gezegensel farklılaşma süreçlerinden geçti fakat meydana geldikten sonraki belki 20 ila 50 milyon yılda, bir nevi durdu. Yüzeyde meydana gelen pek çok yer olayı var, fakat bu ilk süreçlere ait olan tüm bu parmak izleri, hâlâ iç kısmın derinliklerinde duruyor. İşte bu nedenle gidip, iç kısmın derinliklerindeki temel özellikleri ölçmek istiyoruz.”
NASA Başuzmanı JimGreen’de şöyle söylüyor: “Mars depremlere ne kadar yatkın? İnsanlar olarak Mars’ı keşfetmeden önce bilmemiz gereken temel bilgi bu.”
HP3 verilerinin ayrıca sıcaklık farklılıklarını da ortaya çıkarabileceğini ve insanların bunu kullanarak yaşam alanlarını ısıtabileceklerini ekliyor. “Bu vazife sadece gezegen biliminde değil, insan keşfi için de temel şeyleri gerçekleştirecek.”
358 kg ağırlığındaki InSight’ın ana gövdesi büyük oranda, 2008 yılında Mars’ın kuzey kutbu civarlarına konan Phoenix aracına dayanmakta. InSight’ın iniş yöntemi, Merih’e yumuşak ve güvenli bir iniş yapacak kadar yavaşlamak amacıyla paraşütlerin ve motor ateşlemelerinin kullanılmasıyla gerçekleşiyor.
NASA her ne kadar son zamanlarda uzun bir başarı öyküsü sergilemiş olsa da, Mars görevleri hâlâ tehlikeli. Hâlâ işleyen bu altı vazifelik güvenli varış dizisi, Merih’e 2001 yılında ulaşan Mars Odyssey yörünge aracından başlayıp, Mars Atmosfer ve Uçucu Evrimi (MAVEN) ’in yörüngeye sokulmasıyla devam etmekte.
Uzay aracını üreten havacılık şirketinin EDL müdürü ve aynı zamanda InSight vekil program müdürü olan Tim Linn diyor ki: “Bu yaptığımız en muhteşem işlerden biri ama oldukça zor.”